تدریس در آموزش عالی: مطالعه ی موردی مولفه های بنیادی تدریس اثربخش در دانشگاه کردستان

هدف اصلی پژوهش اخیر، شناسایی، طبقه بندی و مطالعه موردی مولفه های بنیادی تدریس اثربخش در دانشگاه کردستان به عنوان بخشی از نظام تدریس در آموزش عالی با بهره گیری از دیدگاه های اساتید و دانشجویان است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر دانش شناختی مبتنی بر نظریه عمل گرایی و از جهت رویکرد مبتنی بر روش های آمیخته و از نظر راهبرد، هم زمان است. داده ها در 2 مرحله مطالعه شدند: 1) گردآوری داده های کمی با اجرای پرسشنامه پژوهشگر ساخته در مورد دانشجویان و اساتید برای مقوله بندی و تعیین اهمیت مولفه های تدریس اثربخش و 2)گردآوری داده های کیفی با به کارگیری مصاحبه عمیق و نیمه سازمان یافته با اساتید علاقه مند برای تبیین نتایج کمی یا کشف مولفه های احتمالی جدید. جامعه آماری دربرگیرنده 209 استاد و 7777 دانشجو در 5 دانشکده دانشگاه کردستان در نیمسال دوم تحصیلی 91-90 است. نمونه گیری کمی به تفکیک دانشکده ها با روش طبقه ای از طریق جدول مورگان و کرجسی محاسبه شد و حجم نمونه برای اساتید، 156نفر و برای دانشجویان، 383 نفر بود. همچنین حجم نمونه مصاحبه ها از میان 12 استاد از طریق نمونه گیری نوعی تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شد. تجزیه وتحلیل داده های کمی از طریق آزمون های آماری شامل تحلیل عاملی اکتشافی با مولفه های اصلی، t تک نمونه ای، t گروه های مستقل و تحلیل واریانس یک راهه و lsd با استفاده از بسته آماری علوم اجتماعی انجام شد. داده-های کیفی نیز به وسیله تحلیل محتوای استقرایی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج کمی پژوهش نشان می دهد که مولفه های بنیادی تدریس اثربخش از نظر دانشجویان شامل 1) مهارت های تدریس؛ 2) ارزیابی نظام مند؛ 3) منش فردی و از نظر اساتید، شامل 1) مهارت های تدریس؛ 2) منش فردی؛ 3) خصوصیات اخلاقی؛ 4) عوامل ارتباطی و همچنین با ترکیب داده های هر دو گروه شامل 1) مهارت-های تدریس؛ 2) خصوصیات اخلاقی؛ 3) منش فردی؛ 4) عوامل ارتباطی؛ 5) تجربه استاد است که مهارت های تدریس و تجربه استاد به ترتیب مهم ترین و کم اهمیت ترین مولفه های تدریس اثربخش بودند. همچنین با ادغام این نتایج، شش عامل نهایی به عنوان الگوی سازه تدریس اثربخش استخراج شد که شامل 1) مهارت های تدریس؛ 2) منش فردی؛ 3) خصوصیات اخلاقی؛ 4) عوامل ارتباطی؛ 5) ارزیابی نظام مند؛ و 6) تجربه استاد است. مقایسه میانگین نشان می دهد تفاوت معناداری میان عوامل ارتباطی با دیدگاه افراد، جنسیت و دانشکده و بین عوامل ارتباطی با جنسیت افراد وجود دارد. یافته های بخش کیفی نیز بیانگر آن است که مقوله های اساسی تدریس اثربخش از نظر اساتید شامل 1) مهارت-های ارتباطی؛ 2) خصوصیات آموزش دهنده و آموزش گیرنده ؛ 3) مهارت های آموزشی؛ و 4) عوامل زمینه ای است.